De huidige kennis over verslaving leert ons dat deze stoffen langzaam ons motivatiesysteem overnemen en het geheugen opzadelen met automatische antwoorden op de aanwezigheid van het verslavende product.
We zijn immers erg gevoelig geworden voor signalen die de mogelijkheid om te gebruiken aankondigen, en we zullen een sterk verlangen voelen om het product te zoeken en te consumeren. Op de duur zal de consumptie niet zo prettig meer aanvoelen maar het verlost raken van de drang is wat we zoeken.
We spreken van gezonde overlevingsmechanismen die ooit dienden om voedsel te herkennen, ernaar te verlangen en onvermoeibaar moeite te doen om dat te verkrijgen. De overlevingsmechanismen zijn als het ware gekaapt, niet door het belonende van het verslavende middel maar door het dopamine effect dat onze hersenen in een plooi legt waardoor we het product overwaarderen, we hypergemotiveerd raken en ons moeilijk nog kunnen verzetten.
Enkel hindernissen, die maakten dat we als oermens de kans om op die manier voedsel te vinden als te klein gingen inschatten, deden het verlangen, afnemen, waardoor we de actie staakten en op onze honger bleven zitten. Gelukkig hebben we dus een rem mechanisme anders zouden we onszelf uitten en toch geen voedsel vinden. Een sterk verlangen kunnen voelen maar dat ook kwijt kunnen raken, bood een zogenaamd 'evolutionair voordeel'. Dat mechanisme zit nog in ons en werkt met de neuromodulator dopamine. Helaas zorgen alle producten waaraan we verslaafd kunnen raken voor een kunstmatige en meer rechtstreekse verhoging van die dopamine waardoor we telkens de indruk krijgen dat we op de goeie weg zijn, dat we door moeten gaan om het product te vinden, te gebruiken en dat telkens opnieuw. Enkel wanneer er een hindernis wordt waargenomen kunnen we nog enigszins afremmen. Als we bijvoorbeeld niet genoeg geld bijhebben voor cocaïne en ook geen bankkaart of iemand die het voorschiet, dan is de drang veel lager en kan men huiswaarts keren. Eigenlijk zijn er voortdurend hindernissen. We moeten die leren herkennen en in ons voordeel uitbuiten. Mogelijk is daar professionele hulp voor nodig.
